مراتب حسد

بعضى از بزرگان علماى اخلاق براى حسد مراتب چهارگانه شمرده است.

اول: شخص حاسد زوال نعمت، يا امتياز از محسود را آرزو كند، و دوست داشته باشد كه نعمت، يا امتياز از دست او برود، چه آن نعمت و امتياز و يا نظير آن به شخص حاسد هم برسد، و چه نرسد. و اين، خبيث‏ ترين و شديدترين مرتبه از مراتب حسد است.

دوم: دوست بدارد و آرزو كند كه نعمت و امتياز از محسود گرفته شود و به او برسد، و در حقيقت، در عين همان نعمت يا امتيازى كه براى محسود هست نظر داشته باشد، و رسيدن خود به آنرا متوقف بر زوال آن از محسود ببيند. و اين در جايى است كه نعمت يا امتياز مورد نظر، نعمت يا امتياز مشخص و منحصر بفرد باشد ، كه نيل حاسد به آن بدون بيرون رفتن آن از دست محسود، امكان نداشته باشد.

سوم: در عين همان نعمت يا امتياز كه براى محسود هست نظر نداشته باشد، بلكه، دوست بدارد نظير آنرا داشته باشد، وليكن آنجا كه نظير آن به وى نرسيد و محروم شد، براى اينكه تفاوتى بين او و بين محسود نباشد، آرزو كند كه نعمت يا امتياز از دست محسود نيز برود، و سعى هم بكند كه از دست او خارج شود.

چهارم: درست مانند سوم نظير همان نعمت يا امتياز را بخواهد وليكن چون محروم گشته است دوست داشته باشد كه آنچه محسود دارد نيز از دست بدهد، ولى به اقتضاى عللى، چه شرعى و چه غير شرعى، از سعى كردن در زوال آن از محسود، خوددارى كند.

تصميم و همت

بنابراين، سالك بايد تصميم بگيرد خود را از حسد در مراتب مختلف آن پاك كند، و بايد در تطهير خود از اين رذيله صعب‏ العلاج همت بلند داشته باشد، و بداند كه كنار زدن اين رذيله و توبه از آن به آسانى حاصل نمى‏ شود و مجاهدت سخت و طولانى لازم است.

حضرت آیت الله محمدشجاعی (رضوان الله تعالی علیه)