امتحان با خير و شر

خداي سبحان، برخي را با رفاه و بعضي را با رنج مي‏آزمايد؛ چنان‏كه مي‏فرمايد: ما انسان‏ها را با خوشي و ناخوشي مي‏آزماييم: (…وبلوناهم بالحسنات والسيئات لعلّهم يرجعون). [1]
همچنين مي‏فرمايد: ما شما را به شر و خير مي‏آزماييم:(…ونبلوكم بالشرّ والخير فتنة…). [2]
راز تقديم ذكر شرّ بر خير در اين آيه، آن است كه براي بيشتر افراد، امتحان در حال رنج، مهم‏تر از امتحان در حال نشاط است؛ حال آن كه امتحان در حال نشاط، اگر قوي‏تر و سنگين‏تر نباشد، به يقين كمتر نيست؛ زيرا شكرگزاري، سخت‏تر از صبر است.
از اميرالمؤمنين (عليه‏السلام) نقل شده: اگر وسيله رفاه دنياي كسي توسعه پيدا كند و نداند كه در حال امتحان است، فريب خورده است: «من وُسّع عليه دنياه فلم يعلم أنه قد مُكِرَ به فهو مخدوع عن عقله». [3]
خداوند، هيچ نعمتي را رايگان و بي‏امتحان نمي‏دهد؛ امّا انسان ساده‏انديش، آن‏گاه كه به جواني، سلامت و قدرت مبتلا شود، مي‏گويد: خدا مرا گرامي داشت و هنگام ابتلاي به پيري، مرض و مشكلات، مي‏گويد: خدا مرا تحقير كرد؛ حال آن كه هر دو حالت، آزمايش است؛
چنان كه خداي سبحان از هر دو حالت به «ابتلا» تعبير فرمود: (فأمّا الإنسان إذا ما ابتليه ربُّه فأكرمه ونعّمه فيقول ربي أكرمن وأمّا إذا ما ابتليه فقدر عليه رزقه فيقول ربي أهانن كلّا…). [4]از نظر قرآن كريم، هيچ فرقي بين افراد ثروت‏مند با بي‏بضاعت، و فرد سالم با مريض نيست؛ چون مبتلا شده به سلامتي و تمكن، بايد شاكر باشد و مريض و فقير صابر، و خطر ناشكري كمتر از خطر بي‏صبري نيست.
اگر انسان بداند كه هر حادثه‏اي در زمين رخ مي‏دهد، قبلاً در كتاب كلّ، تدوين و تنظيم شده است، بر آنچه كه از دست مي‏دهد، غمگين نمي‏شود و براي آنچه كه بدست مي‏آورد، به وجد نمي‏آيد: (ما أصاب من مصيبة في الأرض ولا في أنفسكم إلّا في كتاب من قبل أن نبرأها إنّ ذلك علي الله يسير لكيلا تأسوا علي مافاتكم ولا تفرحوا بما اتاكم…). [5]

[1] ـ آيه 168سوره اعراف دنياشناسي و دنياگرايي در نهج‏البلاغه صفحه 53
[2] ـ سوره انبياء، آيه 35.
[3] ـ مفردات، ص 145. دنياشناسي و دنياگرايي در نهج‏البلاغه صفحه 54
[4] ـ سوره فجر، آيات 15 ـ 17. دنياشناسي و دنياگرايي در نهج‏البلاغهصفحه 55
[5] ـ سوره حديد، آيات 22 ـ 23.[دنياشناسي و دنياگرايي در نهج‏البلاغه - صفحه 52]
دنیاشناسی و دنیاگرایی در نهج البلاغه
حضرت آيت الله جوادی آملی مدظله العالی