انسان؛ معجونی از عقل و غریزه

انسانها، بر خلاف حیوانات، محکوم غریزه نیستند و می توانند با ظرفیتی که خدای تعالی در وجود آنها قرار داده است، راه اعتدال را انتخاب نمایند. امام على -عليه السلام- در گفتارى مى ‏فرمايند:
«خداوند فرشتگان را به عقل اختصاص داد (و آنها تكويناً محكوم به اطاعت عقل هستند) و حيوانات را به شهوت و غضب، اختصاص داد. (و آنها به طور تكوينى محكوم به ارضاى غرائز حيوانى هستند)؛ اما انسان را با اعطاء همه (عقل و خشم و شهوت) شرافت بخشيد. پس هرگاه پيروى از عقل كند، مقامش برتر از فرشتگان خواهد شد؛ زيرا با بودن خشم و شهوت، اطاعت از عقل نموده است، و اگر اطاعت از شهوت و غضب كند، از حيوانات، پست‏ تر است؛ زيرا با داشتن عقل، پيروى از خشم و شهوت نموده است.»
قرآن در مورد كسانى كه از عقل بی بهره اند و تنها از غرائز حيوانى پيروى مى‏ كنند، مى‏ فرمايد:

«أُولئِكَ‏ كَالْأَنْعامِ‏ بَلْ‏ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ ؛ آنان همچون چهارپايان، بلكه گمراه ‏ترند، آنان همان غافلانند.
(أعراف/ 179)